Archives
Tekening van Anita bij een compositie, maar waar verwijst het naar?
column bij Mahler feest, mei '95
Op verzoek van Pieter Prick voor AVRO column bij Mahler feest, mei ’95, op zondag 14 mei vóór het 13 uur journaal uitgezonden
Monoloog voor radio
In een interview merkte Mahler eens op dat hij vaak componisten had horen zeggen dat zij boven alles op zoek zijn naar individualiteit, en dat zij daarom opzettelijk vermeden te veel naar andere muziek van andere componisten te luisteren, uit vrees dat hun eigen originaliteit zou worden aangetast. Wat een klinkklare nonsens, zei Mahler, en ik zeg het hem na.
Nu is het zo, dat, als je als componist werkelijk iets te vertellen hebt je vanzelfsprekend vanuit het verleden je weg zoekt ,door ondermeer veel muziek van andere componisten te beluisteren en te bestuderen. Er wordt tegenwoordig almaar geroepen dat vernieuwing de weg is. Niets is minder waar, alle betekenisvolle en grote muziek is niet nieuw. Elke grote muziek is een terugkeer naar de beginselen en vorm en inhoud. Die muziek draagt, zoals George Steiner dat zo prachtig en treffend opmerkt, de polsslag van de verre bron in zich. Als een componist die aansluiting met het verleden heeft “verteerd” (ik heb geen ander woord ervoor) zal hij zijn eigen weg vinden, al gaat die, zoals bij Mahler, en, mag ik opmerken, ook in mijn geval, tegen de stroom in. Maar alleen dooie vissen zwemmen met de stroom mee zei George Bernard Shaw al. Hoe dan ook, met een ongelooflijke vastberadenheid en doorzettingsvermogen heeft Mahler zijn weg op jeugdige leeftijd al vanuit het verleden gevonden, die resulteerde in een muziek, waarop praktisch elk etiket dat men kan bedenken van toepassing is. Geen enkele etikettering kan echter de werkelijke grootheid en het mysterie van Mahler’s muziek weergeven. Zijn muziek oscilleert tussen het demonische en de tederheid, tussen woede en berusting, grilligheid en logica, het triviale en het verhevene, het humoristische en de ernst, het theatrale en de ingekeerdheid. Deze droge opsomming van zijn emotionele muziek doet geen recht aan wat de noten uitdrukken en wat ook gelukkig maar, niet in woorden is te vangen.
Ik heb een tijdlang een speciale binding met Mahlers muziek gehad. Dat was in de 60er jaren. Het serialisme vierde hoogtij, de nivellering van de muziek, harde liefdeloze muziek. Daarom bestudeerde en beluisterde ik keer op keer vooral zijn 6e, 7e en 9e symofonie en das Lied von der Erde. Hoezeer een componist kan worstelen met de materie, iets wat ikzelf ook steeds ervaar, bewijzen de brieven die Mahler aan zijn vrouw schreef. Wat mij vooral in zijn werken opvalt en aanspreekt waar ik veel van heb geleerd is aan de ene kant zijn vermogen om zijn onverenigbare tijdloze stijlkenmerken en elementen toch tot een eenheid samen te doen smelten. En aan de andere kant het klassicistische patroon in zijn werk, een aspect dat naar mijn mening door de uitvoerders nog te weinig wordt onderkend en weergegeven.
Maar de vele verschillende uitvoeringen van Mahlers werk zijn tevens het beste bewijs van de stelling dat elk goed muziekwerk met de tijd meegroeit, dat er steeds nieuwe facetten tevoorschijn komen en zeer belangrijk, dat al onze muziekwerken zeer vele verschillende interpretaties kunnen doorstaan. Er bestaat nu eenmaal geen enige of dé uitvoering van een muziekstuk. Al zouden sommige authentiekelingen, denk ik, dat wel graag willen. Bij de muziek van Mahler komt er ook nog bij dat door de geweldige emotionele lading die hij zijn muziek heeft meegegeven, deze extra polyinterpretabel is geworden, hetwelk de verscheidenheid en uitvoeringen bevestigt. Het is voor de ware muziekliefhebber een genot om zijn interpretatie te ontdekken. Wat de een bijvoorbeeld aan de 1e Bernstein opname van de 9e verschrikkelijk vindt, zal de ander deze opname met laaiend enthousiasme begroeten. En niet alleen dat beiden gelijk hebben, maar vooral Mahlers muziek bewijst hiermee haar gelijk en haar kracht.
Nu is Mahlers muziek ook niet zozeer een uiting van de gevoelens van één man (het woord egodocument wat voor zijn werk wordt gebruikt, vind ik niet helemaal juist) maar het is (tevens) de uitdrukking van de vaak gekwelde mens in zijn geheel met bijna steeds toch een glimp van troost en hoop, wat de mensheid nodig heeft in deze verziekte wereld.
Alban Berg schreef eens aan zijn vrouw opnieuw speelde ik uit de partituur van Mahlers 9e symfonie. Het 1e deel het meest goddelijke dat Mahler ooit schreef. Het is de uitdrukking van een bijzondere genegenheid en tederheid voor deze aarde, en het verlangen, om er in vrede op te mogen leven. Voordat de dood komt. Emotioneel geladen componisten trekken altijd emotioneel geladen dingen naar zich toe, die ze vervolgens verwerken in hun composities. Dit is niet te verwarren met romantiek. Want in wezen was Mahler géén romantisch componist. Niet in de zin, zoals dat epitheton ornans wordt gebruikt voor bijvoorbeeld Schumann, Dvorak, Chopin, Liszt, Grieg, Sibelius, Rachmaninoff en Richard Strauss. Nee, Mahler is, evenals Bruckner een visionair zoeker geweest. Waar het echter bij Bruckner mystieke dimensies kreeg, was het bij Mahler meer een “a la recherche de la condition humaine.”
Dit verschil tussen beide componisten, kan ik het beste illustreren aan de hand van natuurlijk hun muziek. Beluistert u eens, na elkaar, uit hun beider 9e symfonie het laatste deel, het adagio. Het verschil is, voor de insider technisch gesproken, een kleine secunde .. Laat dan eerst de ca. eerste dertig maten van Mahler in u opnemen, om van Bruckner vervolgens de eerste ca. veertig maten te horen. Dat is steeds op het moment dat de componist een ander gegeven introduceert.
In deze beide delen kunt u de geweldige scheppingskracht van beide geniale componisten op u laten inwerken en hun vermogen om zowel in analytisch denken als in de synthese van al hun gemoedstoestanden de aard van de muziek bloot te leggen, te ont-dekken.
Hans Kox
Monoloog voor radio
In een interview merkte Mahler eens op dat hij vaak componisten had horen zeggen dat zij boven alles op zoek zijn naar individualiteit, en dat zij daarom opzettelijk vermeden te veel naar andere muziek van andere componisten te luisteren, uit vrees dat hun eigen originaliteit zou worden aangetast. Wat een klinkklare nonsens, zei Mahler, en ik zeg het hem na.
Nu is het zo, dat, als je als componist werkelijk iets te vertellen hebt je vanzelfsprekend vanuit het verleden je weg zoekt ,door ondermeer veel muziek van andere componisten te beluisteren en te bestuderen. Er wordt tegenwoordig almaar geroepen dat vernieuwing de weg is. Niets is minder waar, alle betekenisvolle en grote muziek is niet nieuw. Elke grote muziek is een terugkeer naar de beginselen en vorm en inhoud. Die muziek draagt, zoals George Steiner dat zo prachtig en treffend opmerkt, de polsslag van de verre bron in zich. Als een componist die aansluiting met het verleden heeft “verteerd” (ik heb geen ander woord ervoor) zal hij zijn eigen weg vinden, al gaat die, zoals bij Mahler, en, mag ik opmerken, ook in mijn geval, tegen de stroom in. Maar alleen dooie vissen zwemmen met de stroom mee zei George Bernard Shaw al. Hoe dan ook, met een ongelooflijke vastberadenheid en doorzettingsvermogen heeft Mahler zijn weg op jeugdige leeftijd al vanuit het verleden gevonden, die resulteerde in een muziek, waarop praktisch elk etiket dat men kan bedenken van toepassing is. Geen enkele etikettering kan echter de werkelijke grootheid en het mysterie van Mahler’s muziek weergeven. Zijn muziek oscilleert tussen het demonische en de tederheid, tussen woede en berusting, grilligheid en logica, het triviale en het verhevene, het humoristische en de ernst, het theatrale en de ingekeerdheid. Deze droge opsomming van zijn emotionele muziek doet geen recht aan wat de noten uitdrukken en wat ook gelukkig maar, niet in woorden is te vangen.
Ik heb een tijdlang een speciale binding met Mahlers muziek gehad. Dat was in de 60er jaren. Het serialisme vierde hoogtij, de nivellering van de muziek, harde liefdeloze muziek. Daarom bestudeerde en beluisterde ik keer op keer vooral zijn 6e, 7e en 9e symofonie en das Lied von der Erde. Hoezeer een componist kan worstelen met de materie, iets wat ikzelf ook steeds ervaar, bewijzen de brieven die Mahler aan zijn vrouw schreef. Wat mij vooral in zijn werken opvalt en aanspreekt waar ik veel van heb geleerd is aan de ene kant zijn vermogen om zijn onverenigbare tijdloze stijlkenmerken en elementen toch tot een eenheid samen te doen smelten. En aan de andere kant het klassicistische patroon in zijn werk, een aspect dat naar mijn mening door de uitvoerders nog te weinig wordt onderkend en weergegeven.
Maar de vele verschillende uitvoeringen van Mahlers werk zijn tevens het beste bewijs van de stelling dat elk goed muziekwerk met de tijd meegroeit, dat er steeds nieuwe facetten tevoorschijn komen en zeer belangrijk, dat al onze muziekwerken zeer vele verschillende interpretaties kunnen doorstaan. Er bestaat nu eenmaal geen enige of dé uitvoering van een muziekstuk. Al zouden sommige authentiekelingen, denk ik, dat wel graag willen. Bij de muziek van Mahler komt er ook nog bij dat door de geweldige emotionele lading die hij zijn muziek heeft meegegeven, deze extra polyinterpretabel is geworden, hetwelk de verscheidenheid en uitvoeringen bevestigt. Het is voor de ware muziekliefhebber een genot om zijn interpretatie te ontdekken. Wat de een bijvoorbeeld aan de 1e Bernstein opname van de 9e verschrikkelijk vindt, zal de ander deze opname met laaiend enthousiasme begroeten. En niet alleen dat beiden gelijk hebben, maar vooral Mahlers muziek bewijst hiermee haar gelijk en haar kracht.
Nu is Mahlers muziek ook niet zozeer een uiting van de gevoelens van één man (het woord egodocument wat voor zijn werk wordt gebruikt, vind ik niet helemaal juist) maar het is (tevens) de uitdrukking van de vaak gekwelde mens in zijn geheel met bijna steeds toch een glimp van troost en hoop, wat de mensheid nodig heeft in deze verziekte wereld.
Alban Berg schreef eens aan zijn vrouw opnieuw speelde ik uit de partituur van Mahlers 9e symfonie. Het 1e deel het meest goddelijke dat Mahler ooit schreef. Het is de uitdrukking van een bijzondere genegenheid en tederheid voor deze aarde, en het verlangen, om er in vrede op te mogen leven. Voordat de dood komt. Emotioneel geladen componisten trekken altijd emotioneel geladen dingen naar zich toe, die ze vervolgens verwerken in hun composities. Dit is niet te verwarren met romantiek. Want in wezen was Mahler géén romantisch componist. Niet in de zin, zoals dat epitheton ornans wordt gebruikt voor bijvoorbeeld Schumann, Dvorak, Chopin, Liszt, Grieg, Sibelius, Rachmaninoff en Richard Strauss. Nee, Mahler is, evenals Bruckner een visionair zoeker geweest. Waar het echter bij Bruckner mystieke dimensies kreeg, was het bij Mahler meer een “a la recherche de la condition humaine.”
Dit verschil tussen beide componisten, kan ik het beste illustreren aan de hand van natuurlijk hun muziek. Beluistert u eens, na elkaar, uit hun beider 9e symfonie het laatste deel, het adagio. Het verschil is, voor de insider technisch gesproken, een kleine secunde .. Laat dan eerst de ca. eerste dertig maten van Mahler in u opnemen, om van Bruckner vervolgens de eerste ca. veertig maten te horen. Dat is steeds op het moment dat de componist een ander gegeven introduceert.
In deze beide delen kunt u de geweldige scheppingskracht van beide geniale componisten op u laten inwerken en hun vermogen om zowel in analytisch denken als in de synthese van al hun gemoedstoestanden de aard van de muziek bloot te leggen, te ont-dekken.
Hans Kox
Hans Kox - Cyclofonieën I - XV
Met heel veel genoegen presenteren wij in het archief het programma boekje van de Cyclofonieën I-XV van Hans Kox. Tijdens een Kox Marathon op 3 mei 1998 werden alle 15 Cyclofonieën in de Beurs van Berlage uitgevoerd door het Nederlands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest olv Jurjen Hempel. In dit prachtig uitgevoerde programmaboekje staat een uitvoerige inleiding van Theo Muller. De vormgeving van het programmaboekje dat ook als een cirkel gemaakt was, kwam van Mo Design. Cyclofonie betekent letterlijk Kringloop van Geluid. Kox verwijst daarmee naar de ‘onbegrensdheid van een cirkel, die begin noch einde heeft maar tegelijkertijd niet oneindig is.’
Het laatste interview met Hans Kox (NRC, 2018)
Cruquius concerten
Op zaterdag 24 november 2018 vond het laatste Cruquius concert plaats in aanwezigheid “van een nog levende componist” zoals Peter Mookhoek organisator van de concerten altijd zo mooi het publiek verwelkomde. Hans Kox was er inderdaad, voor na later bleek, een laatste keer bij, Het Jenufa Kwartet bracht de drie strijkkwartetten ten gehore. Prachtig uitgevoerd!
Peter Mookhoek heeft ieder jaar gedurende een langere tijd, een kamermuziek concert rondom Kox georganiseerd. Kox was geadopteerd door de Cruquius concerten. Combinaties die o.a. plaatsvonden vanaf 2005 Kox, Beethoven, Brahms - 2007 Kox, Schumann - 2009 Kox, Fauré - 2011 Kox, Debussy, Fauré en Poulenc - 2012 Kox, Tchaikovsky, Korsakov, Rachmaninov en Alyabiev - 2013 Kox, Beethoven, Granados, Bruch en Manuel de Falla - 2014 Kox, Shostakovich - 2015 Kox, Francaix en Ravel - 2016 Kox, Schulhoff en Beethoven - 2016 nog eens een concert met Kox, Brahms, Debussy.
Peter Mookhoek heeft ieder jaar gedurende een langere tijd, een kamermuziek concert rondom Kox georganiseerd. Kox was geadopteerd door de Cruquius concerten. Combinaties die o.a. plaatsvonden vanaf 2005 Kox, Beethoven, Brahms - 2007 Kox, Schumann - 2009 Kox, Fauré - 2011 Kox, Debussy, Fauré en Poulenc - 2012 Kox, Tchaikovsky, Korsakov, Rachmaninov en Alyabiev - 2013 Kox, Beethoven, Granados, Bruch en Manuel de Falla - 2014 Kox, Shostakovich - 2015 Kox, Francaix en Ravel - 2016 Kox, Schulhoff en Beethoven - 2016 nog eens een concert met Kox, Brahms, Debussy.
Interview Avenue (1977) |
Timbres (2016) |
In een uitgave van de Avenue in 1977, verscheen een interview met Hans Kox ter gelegenheid van de reprise van de opera Dorian Gray. Een verhelderend interview over componeren, het muziekleven in Nederland, de invloed van muziek op mensen, en natuurlijk ook over opera’s in het algemeen en Dorian Gray in het bijzonder. Interview door Frits Oppenoorth, fotografie Eddy Posthuma de Boer, Avenue 2 februari 1977.
|
Interview met Hans Ko in Timbres in 2016, geschreven door muziekjournalist René van Peer.
|
Dit zeggen recensenten over het werk van Hans Kox
Elk effect is ondergeschikt aan een kraakheldere dramaturgie, tot uitdrukking komend in een buitengewoon sterk gevoel voor timing. Voor alles wil de muziek van Kox echter muziek zijn die tot het hart spreekt. Als deze cd iets duidelijk maakt is dat de opera's van Kox nu eens een echte kans moeten hebben, met "Das grüne Gesicht" -naar een gelijknamige magisch-realistische roman van Gustav Meyerink- voorop. |
Welke Nederlandse componist kan zich meten met Kox' betoverende melodieën, zijn ondogmatische vormbesef, zijn meeslepende expressiviteit? |
Zo langzamerhand dringt het besef door dat Kox' muziek meer van onze tijd is dan wat je van menig "hedendaags" componist te horen krijgt.
Albert Brüggen in Haarlems Dagblad over Vier orkestsuites, 2001.
Naar mijn overtuiging behoort Hans Kox tot de grootste componisten van ons land. Het Achilles Sextet was een waar hoogtepunt van dit concert.
Johan G. Koers in de Heerenveense Courant over Achilles Sextet, Hexagon ensemble, 2002.
De muziek van Hans Kox is on-nederlands van temperament en expressie.
Erik Voermans in Het Parool over cd War Triptych, 2002.